De Zaanse Schans ontdekken | 15x de leukste dingen om te doen

De Zaanse Schans is een van de populairste openluchtattracties in Nederland en trekt ieder jaar meer dan een miljoen bezoekers. Niet zo gek, want de industriële molens en monumentale gebouwen geven een goed beeld van het leven in ons kikkerlandje in de 17e en 18e eeuw. Benieuwd wat er allemaal te doen is in de Zaanse Schans? In dit artikel geef ik je de leukste tips en lees je wat je allemaal moet weten voor een bezoek aan deze bijzondere plek.

Wat is de Zaanse Schans precies?

De Zaanse Schans is een vrij toegankelijk dorp bestaande uit een verzameling molens en groene, houten gebouwen aan de rivier de Zaan in de gemeente Zaanstad, net boven Zaandam. De buurt – die voorheen uit moerasland bestond – is in 1963 opgericht en sinds die tijd zijn vele oude houten gebouwen uit de Zaanstreek met diepladers naar de Zaanse Schans gebracht om in ere te worden hersteld.

Omdat de Zaanse Schans veel bekijks trok, werd het in 1976 bestempeld als toeristische bestemming. Hierop kwamen er steeds meer historische gebouwen, musea en restaurants op het terrein. Met name veel dagtoeristen uit Amsterdam komen de authentieke gebouwen bewonderen, te leren over de oude ambachten uit de Zaanstreek en typisch Zaanse lekkernijen te proeven.

Welke molens staan op de Zaanse Schans?

In de 17e eeuw sierden zo’n 600 molens de omgeving van de Zaanse Schans. Deze werden gebruikt voor verschillende doeleinden, waaronder het malen van specerijen en het produceren van houten planken, verf en olie. Vandaag de dag staan nog een aantal van deze molens overeind om te bewonderen, waaronder:

• Houtzaagmolen Het Jonge Schaap
• Houtzaagmolen de Gekroonde Poelenburg
• Oliemolen de Bonte Hen
• Oliemolen de Zoeker
• Verfmolen de Kat

Je kunt de molens natuurlijk elke dag vanaf de buitenkant bewonderen, maar van binnen is natuurlijk nog interessanter. Aangezien de openingsdagen- en tijden per molen wisselen, is het handig om voor je bezoek de agenda van de Zaanse Schans te checken. Hier vind je ook meer informatie over het entreegeld per molen.

1. Het Zaans Museum bezoeken

Ook als je niet zo’n fan bent van musea is het Zaans Museum interessant. Je leert hier namelijk op eigentijdse wijze over de geschiedenis van de Zaanstreek en welke functie de molens hierin vervulden. Vooral het gedeelte over cacao vond ik tof, net als alle authentieke verpakkingen van levensmiddelen. Hoewel er voldoende bordjes met informatie waren om te lezen, kon je ook lekker luisteren naar een audiotour via je telefoon of een audioguide.

In het museum bevindt zich ook de Verkade Experience, waar je je – naar het schijnt – waant in een chocolade- en koekjesfabriek uit de 20e eeuw. Zelf heb ik deze belevenis voor jong en oud overgeslagen, aangezien ik er tegenvallende verhalen over las. Voor kinderen is het ongetwijfeld heel leuk, maar na dik een uur door de rest van het Zaans Museum gelopen te hebben zat mijn hoofd wel vol.

2. Proef kazen in alle smaken bij de Catharina Hoeve

Stiekem was dit het hoogtepunt van mijn bezoek aan de Zaanse Schans: kaas proeven bij de Catharina Hoeve. Best bijzonder, aangezien ik niet eens zo’n enorme kaaskop ben. De aankleding van de winkel, het goed gemutste personeel en de kazen in alle smaken maakte de Catharina Hoeve tot een feestje. Ik had het geluk dat het extreem rustig was, maar in het hoogseizoen staan er soms wachtrijen voor de winkel. Kies de dag van je bezoek daarom goed uit.

Uiteindelijk verliet ik de voormalige hooischuur met een prijswinnende kaas met truffel smaak. Ook de kaas met kokos (wat een combinatie, hè), gerookte kazen en kazen met pesto mochten er wezen.

3. Spot de adelaar op deze voormalige zeepziederij

Tegenwoordig huist het Nederlandse damesmodemerk Vanilia in dit Rijksmonument, maar van oorsprong huisde zeepziederij de Adelaar in dit bijzondere gebouw aan de Zaandijkerweg 5 in Wormerveer. Hoe deze zeepziederij met watertoren aan z’n naam kwam is niet zo lastig te bedenken. Bovenop de watertoren staat namelijk een enorme, betonnen adelaar.

Met een spanwijdte van 6,75 meter is de adelaar een indrukwekkend beeld om te zien. Jammer genoeg gaat het om een republica, aangezien het origineel bij een brand in 1906 in de Zaan is gestort. Dit dit echter geen afbreuk aan het indrukwekkende aanzicht. Je kunt de adelaar het best zien tijdens een boottocht over de Zaan of door vanaf Houtzaagmolen het Jonge Schaap het pad nog zo’n 15 minuten te volgen.

4. Scoor een leuke souvenir bij het klompenmuseum

Zoek je een écht leuk souvenirtje? Dan moet je bij het (gratis) klompenmuseum zijn. Hoewel het de naam ‘museum’ draagt, is het eigenlijk meer een lange galerij met aan weerszijden leuke weetjes over klompen. Ook staan er de meest bijzondere klompen uitgesteld, waaronder bruidsklompen, klompen met opvallende designs en een klomp met diamanten.

Aan het eind van de galerij vind je de bijbehorende souvenirwinkel. Hier kun je demonstraties bijwonen en klompen kopen, maar ook tal van andere souvenirs. Denk bijvoorbeeld aan sokken, stenen tulpen en sleutelhangers. Zelf werd ik direct verliefd op deze roze mok en ook deze magneet ging mee naar huis.

5. Proef tulpenwodka bij de Tweekoppige Phoenix

Wil je iets tongstrelends proeven? Dan moet je bij café de Tweekoppige Phoenix zijn. Hier vind je allerlei exclusieve likeuren, likorettes en destillaten die al jaar en dag volgens het authentieke familierecept gemaakt worden. Het meest verrassende item dat je hier op de kaart vindt? Dat is de tulpenwodka, maar ook de Kever Jenever en het Saens Ghout maakten ons nieuwsgierig. Wil je proeven voordat je ergens een vol glas van bestelt? Kies dan voor een proeverij van de Tweekoppige Phoenix en probeer 3 koetsiertjes voor €5,75.

6. Bewonder het uitzicht vanaf de Julianabrug

Kom je met de trein naar de Zaanse Schans? Dan moet je vanaf station Zaandijk Zaanse Schans over de Julianabrug naar de Zaanse Schans toelopen. Vanwege het uitzicht op beide oevers van de Zaan is dit zeker geen straf! Blijf dus vooral even stilstaan om een panoramische foto te maken.

7. Ontdek de Zaanse Schans op de fiets

When in Rome, do as the Romans do. Er is dus maar een juiste manier om deze oerhollandse streek te verkennen: op de fiets! Je kunt ervoor kiezen om je eigen fiets mee te nemen, er een te huren of met een georganiseerde fietstocht mee te gaan. Op de website van de Zaanse Schans staan twee fietsroutes, maar ook in apps als Komoot staan interessante parcours voor fietsers.

Fiets huren Zaanse Schans

Een fiets huren kan tussen 1 april tot ‘ergens in oktober’ bij Bike rent Station Zaanse Schans, direct naast station Zaanse Schans/Zaandijk. Wil je buiten deze periode een fiets huren? Haal dan een OV-fiets bij Station Zaandam in Zaandam voor €4,15 per dag. Vanaf hier is het een kwartier fietsen naar de Zaanse Schans. Check wel van tevoren hoeveel OV-fietsen er beschikbaar zijn op het station via de website van NS of in de app.

8. Beklim Kat, een verfmolen op de Zaanse Schans

Hoewel alle molens aan de Zaan wat van elkaar weghebben, is de Kat uniek in z’n soort. Het is namelijk de enige nog werkende windwerfmolen ter wereld. De eerste molen op deze plaats werd al in 1645 in elkaar getimmerd en verging tot een hoop as door een brand in 1782. De Kat werd vervolgens herbouwd en diende als oliemolen, totdat deze in 1904 deels werd afgebroken. De onderbouw met schuur bleef staan.

Tijdens de ‘heropbouw’ van de Zaanse Schans in 1960 werd verfmolen de Duinjager op het onderstel geplaatst, waarna het z’n leven voorzette als verfmolen. De molen met kapperij en twee stellen kantstenen is interessant om van binnen te bekijken, maar het uitzicht is de echte reden dat je een entreekaartje wilt kopen. Voor €5 mag je namelijk de molen beklimmen, vanaf waar je een goed uitzicht hebt op de Zaans en de rest van de Zaanse Schans.

9. Proef een lokaal biertje bij Brouwerij Hoop

In het hart van het oude Zaandijk vind je Hoop, de enige brouwerij in de Zaanstreek. Een biertje drinken is hier niet alleen een lust voor de tong, maar ook voor het oog. De 22 zelfgebrouwen biertjes worden namelijk geserveerd in een hip flesje, passend bij de look en feel van de Zaanstreek. Strijk op een zomerse dag neer op een van de terrassen of ga in het ongedwongen café zitten om van deze alcoholische versnapering te genieten. Neem je de biertjes liever mee als souvenir? In de bijbehorende winkel staan leuk verpakte biertjes klaar om mee naar huis te nemen.

10. Bezoek de allereerste Albert Heijn

Oké, stiekem gaat het om een replica, maar dit doet geen afbreuk aan de inrichting van de winkel. Je waant je namelijk echt in het verleden. De ouderwetse pakken koffie, losliggende specerijen en potten in alle soorten en maten geven een goed beeld van hoe het er vroeger in een kruidenierszaak aan toeging. De entree is gratis en achterin de winkel bevindt zich een koffiezetapparaat waar je muntjes in kunt gooien om een bakkie te halen.

11. Haal een duivekater bij het bakkerijmuseum

Wil je een échte Zaanse lekkernij proeven? Haal dan een duivekater. Dit is een rond, zoet witbrood. Je kunt kiezen uit duivekaters van twee verschillende Zaanse bakkers, beide naar een ander recept. Weet je niet welke je moet kiezen? Neem ze dan allebei om ze te vergelijken! In het bakkerijmuseum vind je ook andere lekkernijen, waaronder warme wafels, oliebollen en allerlei soorten snoepgoed. Loop helemaal naar achter om wat historische voorwerpen te aanschouwen, die vroeger in deze bakkerij werden gebruikt.

12. Ontdek de Zaanse Schans vanaf de het water

Wil je je écht onderdompelen in de Zaanse sferen? Dan is de Zaanstreek vanaf het water ontdekken een goed idee. Vanaf een boot kijk je toch net wat anders tegens de traditionele molens, het weidse landschap en de monumentale pakhuizen aan. In de Zaanstreek bieden meerdere bootdiensten hun service aan, waaronder:

• De Zaanferry: veerdienst die stopt op diverse plekken tussen Amsterdam Centraal (steiger 14) en Wormerveer.
• De Windmillhopper: interactieve en uitgebreide vaartochten in een open sloep (max 12 pers)
• De koeienboot: privé tocht van 45 minuten voor €50 door het achterland van de Zaanse Schans (max 12 pers)
• Voetveer Zaandijk: veerpont voor oversteek (5 minuten) tussen beide Zaanoevers ter hoogte van de Bonte Hen.

De meeste boten steken alleen van wal in het hoogseizoen, dus houd hier rekening mee tijdens het plannen van je dagje naar de Zaanse Schans. Heb je een eigen boot? Dan kun je op eigen gelegenheid naar de Zaanse Schans varen en afmeren om deze aan een van de openbare aanlegsteigers te leggen.

13. Bekijk de natuur & molens vanaf de uitkijktoren

Geniet van een ongerept uitzicht over de weilanden vol molens en het industriële landschap vanaf de eikenhouten uitkijktoren links naast het Zaans museum. Wat de uitkijktoren zo bijzonder maakt, is dat het hedendaagse ontwerp in elkaar is getimmerd met hout uit houtzaagmolen het Jonge Schaap. Zin om even de natuur in te gaan? Onderaan de toren begint een struinpad door de Kalverpolder.

14. Zet de groene authentieke huisjes op de foto

Zodra je voetzet op de Zaanse Schans, heb je meteen een beetje dat Disney-gevoel. Die kriebels in je buik die vertellen dat je een speciale wereld bent binnengestapt, komen voor een groot deel door de groene huizen die aan de kade en in de weilanden staan. Het kan dan ook bijna niet anders, dan dat je je getriggerd voelt om je camera te pakken en deze bijzondere gebouwen vast te leggen.

Wist je trouwens dat veel van deze gebouwen elders uit de Zaanstreek komen? Ze zijn naar de Zaanse Schans gebracht om te voorkomen dat dit stukje geschiedenis verloren zou gaan en dat is goed gelukt. Wie niet beter zou weten, zou namelijk denken dat het hier altijd al heeft gestaan.

15. Pak de trein naar Zaandam

Heb je de Zaanse Schans van voor naar achter gezien? Pak dan nog even de trein en duik Zaandam in. Naast het bekende Inntel hotel Amsterdam-Zaandam is er hier van alles te doen en te zien! In een andere blog vertel ik je er meer over.

Uniek hotel op de Zaanse Schans

Vind je een middagje Zaanse Schans niet voldoende en wil je meer van de Zaanse Streek ontdekken? Blijf dan slapen bij Heerlijck slapen, een bijzondere bed & breakfast tussen de molens van de Zaanse Schans. Met name in het hoogseizoen zit deze b&b vaak vol, dus boek je kamer op tijd om jezelf van een plekje te verzekeren.

Goed om te weten voor een bezoek aan de Zaanse Schans

Is de Zaanse Schans bezoeken gratis?

Ja en nee. Het terrein van de Zaanse Schans zelf is vrij toegankelijk, maar een aantal van de musea en molens vragen wel entreegeld. Je kunt op de website van het Zaans Museum tickets kopen voor het Zaans Museum, maar ook de Zaanse Schans Card. Hierbij is toegang tot de koekjes- en chocoladefabriek de Verkade Experience (onderdeel van het Zaans Museum) inbegrepen, net als toegang tot een aantal molens, het Wevershuis, de Kuiperij en Museum Zaanse tijd.

Wat zijn de openingstijden van de Zaanse Schans?

Het terrein van de Zaanse Schans is vrij toegankelijk, dus je kunt hier 24 uur per dag rondlopen. De meeste musea en attracties zijn tussen 09.00 en 17.00 uur geopend. Dit kan echter per dag wisselen. Check daarom voor vertrek de openingstijden van de musea en attracties op de website van de Zaanse Schans.

Tickets kopen voor de Zaanse Schans: ja of nee?

Mocht je het Zaans Museum willen bezoeken, dan kun je beter van tevoren je tickets bestellen. Vooral in het hoogseizoen kan het hier flink druk worden. Toegang reserveren voor de molens is niet mogelijk. Vraag je je af of het bezoeken van de molens een must is? Persoonlijk vond ik het niet nodig, tenzij je er een grote interesse in hebt. Erlangs wandelen vond ik genoeg. Wel is het tof om vanaf verfmolen de Kat de omgeving in je op te nemen.

Korting op het Zaans Museum

65+’ers, studenten en CJP kaarthouders mogen tegen een gereduceerd bedrag het Zaans Museum betreden. Wie een museumkaart heeft, mag zelfs gratis naar binnen. Let wel: houders van de museumkaart dienen wel entree te betalen voor de molens. Incidenteel zijn er kortingsacties, zo kon je bij de Jumbo (2021) sparen voor korting op entreetickets via ‘de dagjes uit actie’. Direct op de hoogte zijn van nieuwe acties? Schrijf je dan in voor de nieuwsbrief van het Zaans museum.

Wandelen bij de Zaanse Schans

De Zaanse Schans leent zich ook uitstekend voor een wandeling. Lekker struinen langs molens, historische pakhuizen en uitgestrekte weilanden. Op de website van de Zaanse Schans vind je meerdere wandelroutes. Deze kun je downloaden via de Zaanse Schans App of de Izi Travel app. Beide apps zijn beschikbaar voor zowel Apple als Android telefoons. Ook op Zaans.nl kun je meerdere routes door de Zaanstreek downloaden. Handig, want zo kun je ze uitgeprint meenemen.

Liever een boekje met wandelroutes op zak? Maak dan eerst een tussenstop bij de Zaanstore (VVV). Het kantoor bevindt zich direct naast het station. Je kunt er ook voor kiezen om de boekjes alvast in de webshop van Zaanstore te bestellen en deze voor €2,50 thuis te laten bezorgen. Daarnaast staan in apps als Komoot ook wandelroutes voor de Zaanse Schans en de rest van de Zaanstreek.

Bereikbaarheid Zaanse Schans

Parkeren auto

Voor €10 kun je je auto de gehele dag neerzetten op het parkeerterrein van de Zaanse Schans. Deze bevindt zich direct naast het Zaans Museum. Schaf je de Zaanse Card aan? Dan krijg je €3 korting.

Adres parkeerplaats Zaans Museum
Zaans Museum
Schansend 7
1509 AW Zaandam

Met de trein

Station Zaandijk-Zaanse Schans is het dichtstbijzijnde station en ligt zo’n 10 tot 15 minuten wandelen van de Zaanse Schans af. Er rijdt géén bus tussen het station en de Zaanse Schans in, dus je zult deze afstand moeten lopen. Gelukkig is de route eenvoudig: rechtdoor lopen tot je niet verder kunt, naar links, de brug over en je bent er!

Per bus

Vanaf Amsterdam Centraal rijdt bus 391 naar Zaandam. Om vervolgens op de Zaanse Schans te geraken, moet je op bus 69 overstappen. Dit gaat een stuk langzamer dan met de trein, dus beter sla je de bus over.

Met de OV fiets

Een goede optie voor wie niet graag geld uitgeeft: lekker fietsen. Op Station Zaandam (dus niet bij Zaandijk-Zaanse Schans) kun je OV-fietsen huren voor €4,15 per 24 uur. Vanaf hier is een kwartiertje fietsen naar de Zaanse Schans. Controleer voor vertrek wel of er voldoende fietsen beschikbaar zijn op de website van de NS. Elke abonnementhouder kan 2 fietsen huren. Je hebt dus niet beide een OV-kaart nodig.

Per fietstaxi

Liever lui dan moe? Dan kun je het gehele jaar door een fietstaxi bestellen om je de mooiste plekjes van de Zaanse Schans te laten zien. Daarnaast pendelt de fietstaxi in het hoogseizoen tussen het station Zaandijk-Zaanse Schans en de Zaanse Schans. Handig voor wie niet kan of wil lopen.

Hoeveel uur uittrekken voor een bezoek aan de Zaanse Schans?

Dat is een goede vraag en afhankelijk van wat je allemaal wilt doen. Zo bezocht ik in 3 uur tijd het Zaans Museum, wandelde ik door een aantal van de kleine ‘musea’ en liep ik tot aan Houtzaagmolen het Jonge Schaap. In deze tijd heb ik ook een hoop foto’s geschoten en af en toe rustig op een bankje gezeten om wat te drinken.

Mocht je nog een boottocht willen maken, borrelen op het terras of de Verkade Experience willen bezoeken, dan zou ik er meer tijd voor uittrekken. Ook het seizoen en de bijbehorende drukte spelen in rol. Vooral in de zomer is de Zaanse Schans gevuld met toeristen, waardoor je af en toe moet wachten voordat je ergens naar binnen kunt.

De Zaanse Schans in de winter bezoeken

Ook in de winter is de Zaanse Schans de moeite meer dan waard. Het is dan namelijk een stuk rustiger dan in het hoogseizoen, waardoor je alle tijd en ruimte hebt om de molens en andere attracties te ontdekken. Jammer genoeg is op het terras zitten iets minder aantrekkelijk en ook veel boten blijven aan wal staan. Nog een voordeel: je foto’s zien er een stuk gelikter uit zonder allemaal andere mensen erop. Nu alleen nog even die winterjas wegdenken.

Wat lijkt jou het leukst om te doen op de Zaanse Schans?